Yine bir reklam repliğini başlığımıza taşıdık!
Merak etmeyin, “efsaneler(!)” üzerine güzellemeler yapmayacağım. Bu kez Gazozları anlatacağım sizlere. Düpedüz Gazoz işte!.. Önce bir bakalım neymiş gazoz?.. Nasıl çıkmış ortaya? Silivri’de ilk gazozu kim ve ne zaman yapmış?..
Gazoz, Fransızca gaseuse-gazeux (karbonatlı / gazlı) sözcüklerinden türetilmiş ve 1890’ların başında hayatımıza girmiş.
Osmanlı’da kıştan kalan karlar, buzlar yeraltı mahzenlerinde saklanır. Yazın meyve şurupları ile, pekmez veya marmelatlarla tatlandırılıp, içilir veya satılırdı. Akdeniz bölgesinin meşhur bici bicileri böyle doğmuştur. Torosların derin mağaraları, kışın buz ambarlarına dönüşür. Yazın sokaklarda bağıra bağıra bici bici satılırdı.
Osmanlı, ilk gazozunu ithal ediyordu. İlk denemeler 1890’lı yıllarda Bomonti’de bira fabrikası ile birlikte hayata geçiyor ama serüven çabuk bitiyordu. İmalat, önce Beyoğlu’na taşınıyor. Üç gayrimüslim arkadaş bu işe gönüllü oluyorlar. Niğdeli Rum iş insanı Alexandre Mısırlıoğlu, Ligor Bazlamacıoğlu ile Leon Şor tarafından kuruluyor. Alexandre Mısırlıoğlu, Bu işi tezgahından öğrenmek için kalkıyor Paris’e gidiyor, oradaki gazoz dünyasını inceliyor, yeni makineler satın alıp yurda dönüyor. Yeni makineler, yeni imalathaneler ve giderler arttıkça ortaklık çatırdamaya başlıyor. Aralarına bir Türk katılıyor ve imalat Beyoğlu’ndan Karaköy’e taşınıyor. Osmanlı İstanbul’unda ilk gazoz üretimi de “Mısırlıoğlu” markası ile 1908’de yapılmış olup Evlere kadar girmeye başlıyor. Tabi Bizim Türk Gazozcu da aralarında. İlk ayrılık yaşanıyor, Ligor Bazlamacıoğlu, Karaköy’den karşıya Sirkeci’ye geçiyor. Sirkeci’de Olympos adıyla kendi gazozunu çıkarır. Leon Şor, Bomonti’ye dönerek Feriköy gazozlarını çıkarmaya başlar. Bu arada yeni yeni girişimciler çıkar ortaya! Hasan Bey ve Hürriyet gazozları 1908’de, Neptün 1917’de Beyaz Ruslar tarafından, Cumhuriyet Gazozları ise 1923’te üretilmiş olup, Kocataş ve Yalova gazozları arz-ı endam eylerler piyasaya…
Sizce Türk girişimci ne oldu dersiniz?
İlk başa dönersek, Mehmet Efendi 1900 yılların başında üç yabancı ortağından ayrılarak önce Topkapı’ya yerleşir orada “SUR GAZOZU” nu çıkarır ama gazozculuk İstanbul’da artık yeni bir sanayi oluşturmuştur. Neredeyse her sokakta gazozcu imalatçıları açılıp kapanmaktaydı.
Mehmet Efendi de kalkar en yakın kasabaya göç eder. Silivri’yi mekân eyler kendisine. Şimdiki Sorucu İş Hanının orada imalathanesini kurar. O yıllar da O bölge; alışverişin yoğun olduğu bir bölgedir. Esnaf ve eğlence mekanları o bölgede konuşlandırılmıştır. (Aleko Bacanos, Balıkçı Sotori ve Elenin Yeri adlı müzikli meyhaneler vardı. Çarşı meydanına ve kalenin girişine yakındı. İşleri iyi gidiyordu. Bir oğlu oluyor ve babasının adını veriyor oğluna! Kâmil, Silivri’de babadan kalma tezgâhı sürdürecektir. Yeni makineler alır, yeni şişeler alır ve yeni bir isim bulur. “BEĞENDİK GAZOZLARI” artık Silivri’ye ait bir gazoz markası vardı. Oysa halk, onu o yıllarda şöhreti sınırları aşan Olimpos gazozları ile özdeştirmiş (Hikâyeyi Bilenler vardır) Kâmil Efendi’nin gazozları için Kamilpos Gazozları* olarak arıyor soruyor ve anıyorlardı. Ülkenin her yanını saran kıraathane kültürü biraz da Kâmil Efendinin işine gelmişti. Silivri’nin her caddesinde her sokağında onlarca kıraathane vardı. Şu kadarını söyleyebilirim, sadece çarşı meydanında 12 tane kıraathane vardı. Varın gerisini siz düşünün… Kendisine bir de kamyon alan Kâmil Bey ilk oğluna babasının adı Mehmet adını vererek geleneği bozmaz. Mehmet Ersin ilkokulda sıra arkadaşımdı. Hayata çok erken atıldı. Baba Kâmil Efendi erken vefat etmişti. Mehmet Ersin, çalışmalarıyla bölgenin en geniş gazoz imalat ve satış ağına sahip olmuştu. 1950-1960 ve 70’lerde en parlak dönemini yaşayan gazoz efsanesi ülkede binlerce markaya ulaşmış ama 1990’lerin başından itibaren hızlı bir düşüş yaşayacaktı. Mehmet bu kriz dönemini güzel atlatmıştı. Kapanan ANKARA Gazozlarının imalat hakkını ve şişelerini satın alarak piyasayı elinde tutmayı başarmıştı. 1994 krizi onu sarsmış, satış sahasını daraltmıştı. 2000’li yılların başında imalathanesini kapatır. Şimdiler de değerli kardeşimizle eskileri yad eder duygulanırız… *Beğendik ve Olimpos gazozları aynı nefasetteydiler. O yüzden halkımız “Beğendik” demez, “Kamilpos” diye arardı…