DERSİMİZ TÜRKÇE
KONUMUZ: ŞAPKA- DÜZELTME bir başka adıyla İNCELTME İŞARETİ (^)
Yıllardır tartışması bitmeyen bir işaret var dilimizde. Halkın deyişiyle “ŞAPKA”.
Son günlerde şehrimizde pek çok işyerinin duvarına, camına yapıştırılmış afişlerdeki yanlış, bu yazıyı yazmama neden oldu. Bir tanesinde bari “sanatkâr” sözcüğü doğru yazılmış olsaydı! Nedenini sorun afişleri basan matbaa yetkilisine. Ukalaca bir eda ile “o işaret dilimizden kalktı” diyecektir.
Bizim de o cahile şöyle bir uyarımız var: Bu işaret dilimizden hiçbir zaman tümüyle kalkmadı. Kalktığı yerler oldu ancak, varlığını da her zaman sürdürdü.
Örneğin “ L ” dan sonra ya da önce gelen “a “ lardan kalktı kalkmasına ama Türkçe’de kullanılan Arapça ve Farsça sözcüklerdeki “â“ ve “û“ dan kalkmadı.Örnekler, kâğıt, kâse, kâşif, kâinat, sükût, mahkûm, meskûn, gâvur, vb. DİKKAT EDİLİRSE ŞAPKALI “ â” VE “û” kendinden önceki “K” VE “G” Yİ İNCE YA DA UZUN OKUTUR. Bir kez daha vurgulamak istiyorum.Şapka kullanılmasına gerek duyulan sözcükler çoklukla Arapça ve Farsçadır.
Türkçe olduğu halde ŞAPKA nın kullanıldığı sözcükler de vardır. Eşsesli sözcükleri ayırt etmede kullanılır.alem (Bayrak) âlem (evren) Adet (sayı) âdet (gelenek, töre, alışkı) hala (babanın kız kardeşi) halâ ( boşluk)hâlâ (henüz)
Batı kaynaklı sözcüklerde bu işaretin kullanılmasına gerek yoktur.
Resmi kayıtlara geçmiş kimi sözcüklerde de şapkanın kurala aykırı olarak varlığını koruduğunu görüyoruz. Örneğin: Lâleli de var, lale de yok. Lâpseki’de var, lapa ’da yok. Celâlilye’de var, celallenmek’te yok. Örnekler sıralanabilir. Daha fazlası sıkabilir diye bir duruma dikkat çekerek sonlandırmak istiyorum. “Nispet” i’ sindeki düzeltme işareti de kalkmıştır. Arapça ve Farsça sözcüklerde kullanılmaktaydı bu işaret. Askeri, milli, siyasi şahsi vs.
Dersimiz bitti!
Gelecek dersimizin konusu “-de” durum eki ve “de” “bağlacı”
Kalın sağlıcakla…
Not: Tartışmak, eleştirmek, katkıda bulunmak isteyenler için telefonum 0532 788 58 59
Kaynakça: Ana Yazım Kılavuzu, Büyük Yazım Kılavuzu (Nijat Özön) Türkçe Sorunları Kılavuzu (Necmiye Alpay)