İnsan yaşamı, çoğu zaman kendi varlığının ağırlığıyla gecikmiş bir yüzleşmeye gebedir.
Gençlik, bu yüzleşmeyi erteleyen bir yanılsamalar mevsimidir: Zaman sınırsız görünür; beden gövdesine sığmayan bir taşkınlıkla akar, aşk, geleceğe dair kaygı taşımayan bir oyun alanı gibidir. Oysa yaşamın sonbaharında insan, geri
dönülmez bir gerçeklikle karşı karşıya kalır; varoluş, kendi sınırlılığıyla konuşmaya başlar. İşte “ikinci bahar” denilen o geç aşk da bu konuşmanın tam ortasında filizlenen bir kırılganlık hâlidir.
- Yalnızlığın Ontolojisi
Yalnızlık, çoğu zaman duygusal bir eksiklikmiş gibi algılansa da, gerçekte insanın kendi varoluşuyla baş başa kaldığı en çıplak hâlidir. Yıllar geçtikçe bu yalnızlık, sessizce omuza çöken bir yoldaş gibi ağırlaşır. Gençken kaçtığımız sorular geri döner: Neyi kaybettim? Neyi geri kazanabilirim? Ve kimim ben, zamanın bu tarafında?
Sonbaharda aşk, tam da bu soruların gölgesinde belirir. Artık bir coşku değil, bir direniştir.
Kalbin hâlâ çarpabilme kudreti, insanın kendi süreksizliğine karşı gösterdiği bir varoluşsal cesarettir. Sevmek, yeniden kırılmayı göze almaktır; yalnızlığın bir hüküm değil, bir başlangıç olabileceğini kabullenmektir.
- Maddiyat ve Aşkın Kırılgan Serüveni
Modern dünyanın hesapçı ritmi, aşkı gençlikte bile gölgeler. Ancak yaşamın ilerleyen evrelerinde maddiyat, aşkın saflığını en çok örseleyen gerçekliklerden biri hâline gelir. Beden daha kırılgandır; imkânlar sınırlıdır. Her buluşmanın, her dokunuşun ardında sessiz bir muhasebe durur.
Aşk burada bir duygudan çok bir sorudur artık:
Ne verebilirim? Ne taşıyabilirim? Ne kadar sürebilir?
Bu soruların her biri maddiyatın değil, insanın kendi içsel yetersizlik korkusunun izdüşümüdür. Aşk, bu yüzden yalnızca bir tutku değil, bir etik eylem hâline gelir: Kendini bütünüyle, eksikleriyle, korkularıyla sunmayı göze almak,III. Zaman ve Kaybın Eğitimi İnsan, zamanın öğretmenliğini ancak geç kavrar. Gençken geleceği tüketiriz; yaşlılıkta ise geçmiş tarafından tüketiliriz. Her yaprak düşüşü bir kaybın yankısı olur; her sessizlik, bir vedanın hatırlatıcısı…
5
Böylesi bir bilinç hâlinde aşk, bir tür varoluş disiplini kazanır. Aşkın geçiciliğini bilerek sevmek, onu daha derin kılar. Sonsuzluk yanılsamasına değil, faniliğin çıplak gerçekliğine yaslanır. Bu, aşkı eksiltmez; bilakis onu daha yoğun, daha keskin ve daha gerçek kılar.
- Ölümün Sessiz Fısıltısı ve Aşkın Paradosu
Ölüm düşüncesi, insanın en ilksel kaygılarından biridir. Fakat yaşamın sonbaharında aşk, ölümü hem acıtan hem yücelten bir eşlikçi hâline getirir. Sevilenin gülüşü bile bir gün susacaktır; dokunuşun sıcaklığı kaybolacaktır. İşte bu kesinlik, aşkı hem kırılganlaştırır hem kutsallaştırır.
Ölümle yan yana duran aşk, insanı kendi faniliğine rağmen sevebilme kudretine çağırır. Aşk burada yalnızca bir duygu değil, bir ontolojik karşı çıkıştır: “Geçiciyim, ama seviyorum.”
Bu cümle, insan varoluşunun belki de en sahici duasıdır.
- İkinci Baharın Hikmeti
İkinci bahar aşkı, geç kalmış bir romantizm değil; zamanla yapılmış bir barış antlaşmasıdır.
İnsan bu aşkta, kayıplarına rağmen hâlâ sevebildiğini, yalnızlığına rağmen hâlâ hissedebildiğini, ölümlülüğüne rağmen hâlâ yaşayabildiğini fark eder.
Bu aşk, bir mucize arayışı değildir; bir anlam arayışıdır.
Bir tutku değil, bir bilgelik hâlidir.
Bir kaçış değil, bir yüzleşmedir.
Ve belki de insan, yaşamın bütün mevsimlerini ancak bu sonbahar aşkının kırılgan ışığında anlamaya başlar. Çünkü bu aşk, ölümün gölgesinde bile hayata evet diyebilmektir. Kısa, geçici, sınırlı ama yine de anlamlı bir evet.
Epigraf
“İnsan, sevmeye başladığında yeniden doğar; ama her doğuş, ölümü de içinde taşır.” Rainer Maria Rilke
Sonsöz
Yaşamın sonbaharında aşk üzerine düşünmek, aslında insanın kendisi üzerine düşünmesidir.
Gençlik, duyguları anlamadan yaşamanın telaşıyla geçer; sonbahar ise yaşananların anlamını yavaşça geri çağırır. Bu çağrı bazen acı, bazen dingin, bazen de beklenmedik şekilde umut doludur.
İkinci bahar aşkı, hayatın eksik kalan yerlerine bir cevap değil; varoluşun sorularıyla barışmanın nazik bir yoludur. Kayıplar, yalnızlık, maddiyat, zaman ve ölüm gibi hayatın ağır temaları, bu aşkta birer engel değil, deneyimin olgunlaştırıcı eşlikçileri hâline gelir. İnsan, tüm kırılganlığıyla sevebildiğini fark ettikçe, kendi faniliğini daha sahici bir şekilde kabul eder.
Belki de aşkın en büyük hikmeti budur:
İnsana, eksikliğiyle var olmayı ve geçiciliğiyle sevmeyi öğretmek.
Sonbaharda filizlenen her duygu, bir mucize değil; bir bilgelik davetidir. Ve o davete icabet eden her ruh, yaşamın ağırlığına rağmen hâlâ umut edebildiğini, hâlâ hissedebildiğini fark eder.
Aşk, sonunda insanı gençleştirmez ama onu derinleştirir.
Ve derinleşen insan, kendi varoluşunu daha sessiz, daha ağırbaşlı ve daha anlamlı bir ışık altında görür.
İşte bu yüzden:
Sonbaharda gelen aşk, geç değildir.
Tam aksine, belki de olması gereken tam zamandır.
Ölüm, Yalnızlık ve Maddiyat Arasında Bir Felsefi Meditasyon
Ağaçların sararıp düşen yaprakları, yalnızca bir mevsimin değişimini değil; insan ömrünün kırılganlığını, geçiciliğini ve kaçınılmaz sonunu da hatırlatır. Yaşamın sonbaharında, her sarı yaprak, geride bırakılmış bir coşkunun, bir pişmanlığın yahut bir yarım kalmış sevginin yankısı hâline gelir. Fakat tam da bu çürüme ve çözülme anlarında, beklenmedik bir şekilde filizlenen bir duygu vardır: ikinci bahar aşkı. Bu aşk, gençliğin coşkulu masumiyetini değil; bilgelikle harmanlanmış bir acıyı, kırılgan bir cesareti taşır.
- Aşkın Değişen Doğası: Tutkudan Direnişe
Gençlikte aşk, dünyaya meydan okuyan bir taşkınlık gibidir; zamansız, hesapsız, tehlikesiz…
Oysa yaşam biriktikçe aşk, bir tutkudan çok bir direniş biçimi hâline gelir. Kalbin her çarpışı, artık yalnızca sevginin değil, kayıpların bıraktığı yorgunluğun da ritmini taşır. Sevgi, burada bir kaçış değil; geçmişin ağırlığını omuzlamayı göze alan bir eylemdir.
Bu yaşta sevmek, kayıp ihtimalini baştan kabullenmek demektir. Aşk, ölümün gölgesinde doğar ve tam da bu nedenle, gençlikte olduğundan daha sahici olur. Çünkü insan, artık kaybetmeye alışmıştır; fakat yine de sevmekten vazgeçmez. İşte bu vazgeçmeyiş, aşkın en olgun hâlidir.
- Maddiyat ve Aşk Arasındaki Çatışma
Maddiyat, yaş ilerledikçe aşkı en çok sınayan unsurlardan biri hâline gelir. Gençlikte her şeyin telafisi vardır; zaman, beden ve cesaret bol bol bulunur. Oysa yaşamın sonbaharında, her jestin, her dokunuşun bir bedeli vardır. Beden kırılganlaşır, geçmişin hatıraları ağırlaşır, sorumluluklar çoğalır.
Bu kırılganlık, aşkın kendisini de daha kırılgan hâle getirir. Fakat paradoksal bir biçimde, tam da bu kırılganlık, aşkı daha hakiki ve elle tutulur kılar. Heidegger’in söylediği gibi, insan ancak ölüme-yönelik-varlık olduğunu fark ettiğinde hakikaten yaşar. Aşk da ancak geçiciliğinin farkında olunduğunda tüm çıplaklığıyla belirir.
Sevdiğimiz her şey geçicidir ve geçiciliğine rağmen sevmek, insana dair en derin cesaret biçimidir.
III. Yalnızlık: Aşkın Hem Kaynağı Hem Yankısı
Yalnızlık, artık bir boşluk değil; yaşamın kederli birikiminin doğal sonucudur. Dostlar, sevgililer, aileler dağılmış; geri kalan yalnızca hatıralardır. Bu hatıraların sessizliği, aşkı hem zorlaştırır hem de onun melodisini derinleştirir.
Bu noktada aşk, yalnızlığa bir itiraz değildir. Tam tersine: yalnızlıkla barışmış bir ruhun kendiyle uyumlu bir buluşmasıdır. Çünkü yaşamın sonbaharında sevilen kişi, kaybolmuş olanların yerine geçmez; onların bıraktığı boşluğu anlamlandırmaya yardım eder.
Aşk burada bir tamamlanma değil, bir tanıklık hâline gelir.
- Ölümün Gölgesinde Aşk
Ölüm, yaşamın sonbaharında yalnızca bir korku değildir; bilincin sürekli fonunda süzülen bir sükûnettir. Her dokunuş, her gülüş, bu sükûnet tarafından çevrelenir. Sevileni kucaklamak, aynı zamanda bir vedayı da içinde taşır.
Ama işte tam da bu farkındalık, aşkı kutsallaştırır.
Aşk, ölümün karanlığı karşısında ruhun son isyanıdır. Kırılgan, ama bir o kadar da asil. İnsan, ölümlü olduğunu bilerek sever; fakat yine de sever. Bu nedenle, aşk yalnızca bir duygu değil, bir ontolojik meydan okuma hâline gelir.
- İkinci Bahar: Cesaretin Bir Adı
İkinci bahar aşkı ne gençliğin deliliğini ne de ilkbaharın kör neşesini taşır. O, insanın kendi ölümlülüğüyle yüzleşmiş hâlinin içinden doğar. Her an bir veda ihtimali, her dokunuş bir hatıra. Fakat tam da bu geçicilik, bu kırılganlık, aşkı bir mucize gibi parlatır. Aşk, yaşamın sonbaharında bir umut değil; bir kabuldür. Ve bu kabul, insanın varlık deneyimindeki en güçlü eylemlerden biridir.
Sonuç
Sonbaharın rüzgârı saçlarıma vururken ve yapraklar birer birer dökülürken, anlıyorum ki:
Aşk, zamanın değil, cesaretin işidir. Yalnızlığa, geçmişin ağırlığına, maddiyatın gölgesine ve ölümün sessizliğine rağmen hâlâ sevebiliyor olmak, insanın varoluştaki en büyük direnişidir.
Aşk, ölümü yenmez; ama ölümün karşısında insanın tamamen kararmasını engelleyen tek ışık odur.